شیخ شهید محمد خیابانی موسسه شیخ شهید محمد خیابانی
شاید این مطالب برایتان مفید باشد
مورخ، استاد دانشگاه و رییس مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران با تاکید بر نقش خاص شهید ثقه الاسلام در شکل گیری و دفاع از انقلاب مشروطه مردم ایران، یادآور شد: شناخت تاریخ مشروطه بدون مطالعه و بررسی آرا و نظریات این شهید روز عاشورا ممکن نیست، چون انحرافات گوناگونی را در تاریخ نگاری این نهضت مردمی شاهد بوده ایم و تاریخ کنونی مشروطه به هیچ عنوان پاسخگوی ابعاد سیاسی، معنوی و عرفانی این مجاهد نیست و بر همین اساس باید آنرا دوباره نوشت.
دکتر موسی حقانی با اشاره به اینکه مشروطه خواهی در دوران ثقه الاسلام جزو مطالبات جدی مردم، روشنفکران و علما بود، اظهار کرد: در این میان نقش این شهید والامقام ظهر عاشورا که به شدت با افراطیون در مبارزه بود، در تراز علمی بزرگی چون شیخ فضل الله نوری، سیدعبدالله بهبهانی و آخوند خراسانی است که هر کدان به طریقی در راه مبارزه با استعمار و اسبتداد مسیر شهادت را طی کردند.
وی واکاوی زندگی سیاسی و اجتماعی ثقه الاسلام را مسیری واقعی و درست در پیدا کردن راز و رمز و فرازو فرودهای تاریخ مشروطه دانست و گفت: اینکه تعداد ۵۴ نفر از یاران نزدیک ثقه الاسلام و از مشروطه خواهان تبریز تنها در عرض چند روز پیش از واقعه عاشورای غم انگیز ۱۳۳۰ قمری توسط روس ها به شهادت می رسند ، داستان بسیار عبرت آموز از دسیسه و توطئه های بیگانگان علیه استقلال ایران است که باید این مسایل برای نسل جدید و جوان به خوبی تبیین و تشریح شود.
حقانی با تاکید بر زمان شناسی و آگاهی سیاسی بالای شهید ثقه الاسلام، گفت: در روز هفتم محرم ۱۳۳۰ قمری و زمانی که به دعوت سرکنسولگری روسیه در تبریز، ثقه الاسلام برای مذاکره به این مکان می رود، به خوبی اگاه بود که هدف اصلی روس ها اجرای بندهای مربوط به قرارداد ۱۹۰۷ است تا ایران را به سه بخش بین روس ها، انگلیسی ها و آمریکایی ها تقسیم کنند و در این میان آذربایجان باید سهم روس ها می شد.
وی مقاومت تبریزی ها در برابر بیگانگان را بیشتر از تهران توصیف و اضافه کرد: در این میان نقش شهید ثقه الاسلام بسیار برجسته بود، هر چند او به هیچ عنوان دنبال درگیری نبود، اما عده ای در تبریز و تهران به شدت، بروز درگیری در تبریز را دنبال می کردند.
حقانی با بیان اینکه روس ها در محرم سال ۱۳۳۰ به دنبال قتل عام در تبریز بودند، عقلانیت و آگاهی به مسایل پنهان تزار روس توسط ثقه الاسلام را عامل مهم و اصلی در فروکش کردن کشتار وحشیانه آنها دانست و در عین حال گفت: اما این مهم با دخالت های نادرست و غرب گرایانه کسانی چون تقی زاده میسر نشد و در همان روزها، تبریز شاهد کشتارهایی توسط عمال روس بود.
وی ثقه الاسلام را مظهر عقلانیت در نهضت مشروطه خواند و ادامه داد: او روش خود را اصلاح می دانست و به همین دلیل با شیخ سلیم یکی از یاران خود به اختلاف رسید، چون شهید اصلاح طلبی بود که مصالح دین، کشور و مردم را در یک ظرف می دید.
حقانی از روز هشتم محرم به عنوان اوج کشتار مردم تبریز به دست روس ها طبق اسناد و مدارک تاریخی یاد کرد و افزود: در همین روزها ترس و اظطراب مردم این شهر را فرا گرفته بود و بر خلاف ادعای برخی از مورخان هیچ خبری از عزاداری های محرم در میان نبود و همه به فکر فرار از شهر بودند.
به گفته وی تمام اخبار و گزارش ها مربوط به اینکه در زمان به دار آویخته شدن ثقه الاسلام مردم تبریز مشغول عزاداری روز عاشورا بودند، کذب و دروغی بیش نیست، چون در تبریز کسی باقی نمانده بود تا دسته های عزاداری فعال باشند و قشون روس از نهم محرم وارد تبریز شده و خانه ها را یک به یک بازرسی و مردم را دستگیر می کردند.
حقانی علت اصلی انتشار چنین گزارش هایی را اهداف استعماری مبنی بر بی توجهی مردم تبریز به ماجرای شهادت ثقه الاسلام و یارانش و نیز لائیک نشان دادن مذهبی های طرفدار مشروطیت دانست.
وی اندیشه های سیاسی شهید ثقه الاسلام را مشروطه خواهی دین پایه دانست و با اشاره به اینکه شهید ثقه الاسلام هیچگاه به دنبال برکناری محمدعلی شاه و سقوط او نبود، یادآور شد: او در پی تن دادن شاه به قانون بود که اسناد و تلگرام های این ۲ در شهر باسمنج آنها را اثبات می کند.
وی انتقاد از مردم، مجاهدان و افراطیون را از شاخص های زندگی سیاسی و اجتماعی شهید ثقه الاسلام بیان کرد و افزود: در این میان حتی انتقاداتی نیز به باقرخان داشت و حتی منطق او به حدی گیرا و مثبت بود که دیدگاه هایش را محمدعلی شاه پذیرفت.
حقانی مخالفت با فتح تهران توسط مشروطه خواهان را از دیگر سلوک سیاسی ثقه الاسلام برشمرد و ادامه داد: شخصیت این شهید به گونه ای بود که نه محمدعلی شاه که دموکرات ها به سرکردگی تقی زاده تصمیم به ترور او گرفته بودند.
