نماینده ولی فقیه در آذربایجان شرقی تشریح کرد: روایت جریان اعدام ثقه الاسلام در روز عاشورای حسینی

حجت الاسلام والمسلمین سید محمد علی آل هاشم شنبه، ۱۴ مردادماه در همایش ملی ثقةالاسلام شهید که در دانشگاه تبریز برگزار شد، با اشاره کوتاهی به زندگینامه ثقةالاسلام شهید از نقش پدرش در نهضت تنباکو و تحصیلش در عتبات و تسلط بر زبان‌های مختلف، اظهار کرد: بسیاری از بزرگان معتقد هستند که نظریات و افکار عالمانه ثقةالاسلام در میان صاحب نظران عصر مشروطه نمونه بوده و قرینی نداشت. این شخصیت دارای نوشته‌ها و به خصوص تلگراف‌های معروفی است که آن زمان از باسمنج به تهران می‌فرستاد و در انتخابات دوره اول مجلس شورای ملی نیز رای اول را بین علمای تبریز به دست آورد ولی نمایندگی را نپذیرفت.

وی با تاکید بر این‌که باید چگونگی اعدام ثقةالاسلام به همراه هفت تن دیگر در ظهر روز عاشورای ۱۳۳۰ قمری به درستی تبیین شود، افزود: برخی می‌گویند که تبریزی‌ها در روز عاشورا در قالب دسته جات حسینی به عزاداری مشغول بودند و در گوشه دیگری از شهر نیز روس‌ها، بزرگان شهر را اعدام می‌کردند. این یک روایت انحرافی از واقعه تاریخی است.

وی ادامه داد: روس‌ها در بعدازظهر روز تاسوعا، ثقةالاسلام را با احترام و ارسال کالسکه ویژه کنسولگری روس از مقابل منزل خود به کنسولگری منتقل کردند و مردم هیچ گمان نمی‌کردند که این یک اقدام صحنه سازی شده است. حتی میرزا اسدالله که ملازم ثقةالاسلام بود نیز به بهانه تنگی جا، سوار کالسکه نمی‌شود.

آل هاشم گفت: پس از انتقال ثقةالاسلام به کنسولگری و ماجرای درخواست آن‌ها از این شهید، وقتی روس‌ها اطمینان می‌یابند که ثقةالاسلام، ورقه شهادت دروغ را علیه مجاهدان تبریز هرگز امضا نمی‌کند، کاغذ دیگری را آورده و می‌خواهند تا مشروعیت حضور روس‌ها در تبریز را امضا کند اما از آن امتناع کرده و می‌گوید که مسلمان، شهادت دروغ نمی‌دهد.

وی افزود: ثقةالاسلام به همراه هفت تن دیگر در صبح روز عاشورا برای برگزاری دادگاه نظامی به باغشمال تبریز رفته و سپس به میدان مشق تبریز(دانشسرای فعلی) منتقل می‌شوند. تصاویر تاریخی از این میدان در دست است که نشان می‌دهد، دورتادور میدان حدود ۶۰۰ سرباز روسی مستقر شده و دروازه‌ها بسته هستند و مردم اجازه حضور ندارند. یک ساعت از اذان ظهر عاشورا گذشته بود که مردم و دسته جات حسینی، خسته برای استراحت مختصری، خیابان‌ها و کوچه‌ها را خالی می‌کنند و روس‌ها نیز داخل میدان مشق، این هشت عزیز را به جرم تشکیل مجالس تبلیغی و ادامه مبارزات ضداستبدادی و نیروهای اشغالگر و وطن پرستی اعدام می‌کنند.

وی ادامه داد: مردم در آن زمان، اطلاعی از اعدام ثقةالاسلام نداشتند و وقتی در عصر عاشورا برای شرکت در مراسم شام غریبان به بازار می‌روند، روس‌ها دروازه‌های میدان را باز کرده و مردم با پیکرهای بی جان شهدا رو به رو می‌شوند. پس از آن، دسته جات تشکیل یافته و شروع به عزاداری می‌کنند. سربازان روسی، خطر را احساس کرده و مردم را از میدان مشق بیرون می‌کنند ولی مردم برای پایین آوردن شهدا از دار به میدان هجوم می‌آورند.

امام جمعه تبریز گفت: روس‌ها می‌دانستند که از فردای عاشورا، حتما مردم غیور تبریز انتقام سخت این هتک حرمت را خواهند گرفت، بنابراین از فردای آن روز، با انتصاب صمدخان شجاع الدوله یک جلاد خونخوار به عنوان والی تبریز، حکومت جور و وحشت را در تبریز برپا کردند. سربازان روس از فردای این جنایات، در هر گوشه‌ای از تبریز بساط چوبه دار بر پا کرده و بزرگ محلات را با شیوه‌های فجیع اعدام کردند. این جنایات از ۱۰ دی ۱۲۹۰ شمسی با اعدام ثقةالاسلام شروع شده و تا سه ماه ادامه داشت و طی این مدت بیش از ۷۰ نفر از روسا و معتمدان محلات تبریز به وحشیانه ترین شکل ممکن اعدام شدند.

وی تاکید کرد: حتی در روز هشتم محرم نیز روس‌ها نایب یوسف حکم آبادی، بزرگ محله حکم آباد را گرفته و از وسط دو شقه کردند و هر شقه را جلوی دروازه‌ای آویختند و سربازان را برای محافظت آن گماشتند تا مردم یک هفته جسد آن را ببینند و رعب و وحشت بر تن مردم انداخته شود تا قصد انتقام نداشته باشند.

وی خاطرنشان کرد: روس‌ها چند روز مانده به عاشورا، نیرنگ کرده و در قالب صلح و آتش بس، اسلحه مردم و مجاهدان را گرفتند و با آدم کشی‌های روزانه، توان انتقام را از مردم غیور تبریز گرفتند. همه این کارها از طرف اتاق فکر روس‌ها برنامه ریزی شده بود و دو هدف بزرگ را در یک سناریو جای داده بودند که نخست بی غیرت نشان دادن تبریزی‌ها و حذف از انقلاب مشروطه و سپس اهانت به عزاداران حسینی و سکولار نشان دادن مذهبی‌های تبریز بود.